کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری قسمت هفتم

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

 

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

آدم کردن کسی-کسی را تربیت کردن-سواد آموختن

رو دادن-گستاخ کردن-جسارت دادن

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است
چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج
جور در آمدن-نگا. جور آمدن
ته نشست-رسوب
از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن
چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

تپق-گرفتگی زبان

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق
زهرمار خوردن-کوفت کردن-خوردن به تحقیر

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.
آش کشک خاله(کار ناگزیر، تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد)

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

پول و پله-پول

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن
تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن
 

زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

 

آب شیراز(شراب)

خایه-بیضه-جرات

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

جا رفتن-مغلوب شدن-خود را کنار کشیدن

چراغ الله-نگا. چراغ

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

جبهه-میدان جنگ
از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

 
آبدست-ماهر-استاد

تند کردن-سریع شدن در رفتار و حرکت-زبان گز کردن غذا

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن
زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

خیط کشیدن-خط کشیدن

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی
چپ رو-تند رو
چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

حساب سوخته-بدهی قدیمی

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

 

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن
جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

پا-حریف
 

 

دسته-جمعیت سینه زن

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

اجابت کردن معده-قضای حاجت

حساب کشیدن-حساب خواستن

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

دانش سرای مقدماتی-آموزشگاه تربیت دبیر

حساب بردن-پروا داشتن-اطاعت کردن

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

پیاله فروشی-میخانه

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)
دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

 

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

بی خودی-بی دلیل-بی جهت

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

بی فک و فامیل-بی کس و کار

 
بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن
چای دان-جای نگهداشتن چای خشک

خاله خواب رفته-آدم شل و بی حال و وارفته

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند
جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم
برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

خیکی-آدم چاق و فربه

خود را باختن-دست و پای خود را گم کردن-مضطرب شدن

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

خیس کردن-ادرار کردن به خود

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

رخصت خواستن-اجازه خواستن

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

پس افتاده-بچه ی کسی

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن
آینه‌ی کسی بودن-یکسره از کسی تقلید کردن

خنگ-نادان-ابله-کودن

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

زیر سر داشتن-آماده شدن

 

زار زدن-سخت گریه کردن

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

حُقه-زرنگ و ناقلا
پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن
رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

راست راستی-حقیقتن-واقعن

دخیل بودن-خواهش و التماس کردن از کسی برای انجام ندادن کاری

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

 

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

چین خوردن-چروک شدن

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی
دست به چیزی شدن-بی درنگ آن چیز را برداشتن-آماده ی استفاده از آن چیز شدن

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)
امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند
اجباری(خدمت سربازی)

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

جانانه-محکم-کامل-بزرگ-شدید
زُل زُل-نگاه کردن زل زدن
بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم
 

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

دوبل-دو برابر

جاده کوبی-راه صاف کردن

دل گرفتگی-غم-غمگین بودن

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن
بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

حق البوق-رشوه

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

 

دست بردن در چیزی-چیزی را تغییر دادن

حرف شنو-سر به را-مطیع

بز رقصاندن-هر دم بهانه ی تازه ای آوردن
داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت

اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

دار و دسته-پیروان و اطرافیان

 

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)
چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

خوشگلک-با خوشگلی اندک

 

چنگک شدن-چنگ شدن

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش
با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

 

خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

دو پا-انسان

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)
توان هماوردی با کسی را داشتن

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن
راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

تک پران-زن نانجیب

بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن
ده مرده حلاج بودن-بسیار زرنگ و کاری بودن

بی چیز-تهی دست-فقیر

 

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی
اُتُل(شکم، اتوموبیل)

بند-ریسمان-طناب-رشته
جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف
از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

بد گل-زشت-بد ترکیب

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

پشمالو-دارای موهای بسیار

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

 
 

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

 

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن
خواب از سر کسی پریدن-نگا. پریدن خواب از سر کسی

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا
چل مرد-مرد کوتاه قد

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

پا پتی-پا برهنه

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

حساب کردن-پرداختن خرج

خدا به رد-در پناه خدا

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است
اُرد-درخواست-سفارش-دستور

چاخان پاخان-دروغ

جن بو داده-نوعی دشنام است
ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است
خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

 

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

رم دادن-رماندن-فراری دادن

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب
توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

بی تفاوت-بی اعتنا

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

دل و دماغ-دل و حوصله

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

رُک زده-زل زده-خیره شده

 

چغلی کردن-شکایت کردن

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

توجیهی-برنامه های توضیحی
ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

آدم عوضی(کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست، بدطینت)

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

 

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

 

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

آمدیم (و) . . .(فرض کنیم که)

خوش بنیه-سالم و قوی

رو دست بالا آمدن-رقابت کردن-پیشی گرفتن

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

خیالاتی-وسواسی-آن که پندار و توهمات بی جا دارد

برج ریق-برج نامیمون و نامبارک
خجالتی-کم رو-پرحیا

 

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند