برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 300

 

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

 

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

آب در هاون کوفتن(کار بی‌هوده کردن)
از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است
تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن

خیال باف-مالیخولیایی-کسی که همواره در عالم خیال به سر می برد و عملی نمی کند

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن

جاکن شدن-به حرکت در آمدن

بچه افتادن-سقط شدن جنین

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

دست و پا گیر-مزاحم-مانع از کاری
خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

 

 

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

الانه(همین حالا، هم اکنون)
آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن
چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

در آش رشته گوشت دیدن-چیزی غیرمنتظره و دور از انتظار دیدن

بی رگ-بی غیرت-بی حس

زیر آبی-زیرآبکی

خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی

اجباری(خدمت سربازی)

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

 

تند نویسی-سریع نویسی
از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)
رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

تو در تو- تو به تو
تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

 

از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

دلمه شدن-بسته شدن

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

 

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

 

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر
چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

آب تاختن(پیشاب کردن)
داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

چای کار-کشت کننده ی چای
دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند
جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

 

 
به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن
 

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن
دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

چش-چشم

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

 

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

 
بیسار-فلان

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

 

از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

الانه(همین حالا، هم اکنون)

ترکه-آدم باریک و بلند

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

پُر توپ-خشمگین

دستی-به عمد-از روی تعمد

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

زیر دُم سُست-زن منحرف

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

پیشانی-بخت و اقبال-طالع
زه کشی-خشکاندن باتلاق از طریق کندن نهری برای حریان دادن آب راکد باتلاق به آن

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن
خرده بُرده-مشکل-اختلاف

تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

دوا درمان-مداوا-معالجه
آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)
حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

 

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

 

دُوال بازی کردن-حقه بازی کزدن-فریب به کار بردن

 

 
دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند
رفتن و کشک خود را ساییدن-پی کار خود رفتن و فکری به حال خود کردن

از سر نو-دوباره

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

بلند بالا-قد بلند

دور دست-جایی دور

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

جَخت آمدن-دومین عطسه که با آن به کار ادامه می دهند

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !
پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند
خوش ظاهر-دارای ظاهر آراسته-کنایه از بدجنس

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

دست فروشی-شغل دست فروش

بردن از رو- از رو بردن

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

چشم زهره-ترس
رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

داداشی-برادر در زبان کودکان

دزد حاضر و بز حاضر-می توان همه چیز را دید و داوری کرد

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

جهیزیه-نگا. جهیز

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

 

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

 
حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

دود چراغ خوردن-زحمت کشیدن-تحمل رنج کردن-استخوان خرد کردن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

 

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

 
بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

بردن از رو- از رو بردن
با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

آهوی خاور(آفتاب)
چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب
چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)

 

 

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)
خوش خوراک-نگا. خوش خور

بمیرم-قربان بروم

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

تب و تاب-سوز و گداز

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن
از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن
چارلا-چهار لا-چهار تو
از بز حرام‌زاده‌تر(سخت‌گریز و حیله‌گر)

 

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

رسانه-وسیله ی ارتباطی
رکاب دادن-راهی جایی شدن

آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی

آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

 

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

 

 

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

 

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

 

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن

 

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

 

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن
چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

 

دست و رو نشسته-ناکس-ناچیز

جوشانده-دارویی که آن را در آب می جوشانند و عصاره ی آن را به بیمار می دهند

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

دور از جناب ب-لانسبت

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)
چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن
چینه کشی-شغل چینه کش

 

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

 

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

 

زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

به تیر غیب گرفتار شدن-دچار حادثه ی ناگهانی شدن-ناگهانی فوت کردن

آفتابگیر-جایی که آفتاب بر آن بتابد-سایبان-چتر آفتابی

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

جیغ و ویغ-داد و فریاد

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

بچه افتادن-سقط شدن جنین

دست به چیزی شدن-بی درنگ آن چیز را برداشتن-آماده ی استفاده از آن چیز شدن

بند شدن در جایی-قرار یافتن-ساکن شدن-آرام گرفتن

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد
خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

آینه‌ی دست-تیغ و خنجر

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

 

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

دود چراغ-کشیدن شیره

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

زَوال-مست مست-لول

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

چُرت-خواب کوتاه

رحمت به . . .-صد رحمت به-هنگام برتری دادن چیزی به کار می رود: رحمت به آب حمام

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن
خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن
زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده
بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

دست نماز-وضو

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

 

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

تبرک کردن-با برکت ساختن-خجسته کردن

زیر پا کردن-پیمودن-همه جا را گشتن

روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

تنگ هم-چسبیده به هم

در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن
تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

 

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی
پر روده-پرچانه-روده دراز

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

 

از چاله در آمدن و به چاه افتادن(از باران به ناودان پناه بردن)

چین چین-پر از چین

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن