کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 148

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

 

دلپخت-پختن مغر چیزی

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل
زار-نا به سامان-خراب-بد

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن

تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

 

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

حرف-سخن-گفتار-کلام

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن

 

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

 

دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

رو آب انداختن-فاش کردن-آشکار کردن

بدلی-تقلبی-جنس بد

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

 

جاری-زن برادر شوهر

ار زبان کسی(از قول کسی)

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

تلق و تولوق-صدای ناهنجار

تق و لق-بی رونق-کاسد-بی مشتری

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته
جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

بر افتادن-از کار بر کنار شدن-بی اعتبار شدن

آدم چوبی(بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی)
دست به چیزی شدن-بی درنگ آن چیز را برداشتن-آماده ی استفاده از آن چیز شدن

روی دوش کسی سوار شدن-بر کسی مسلط شدن

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

 

پشه زدن-نیش زدن پشه

 

دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)
زاغول-دارای چشمان آبی رنگ
ادرار بزرگ-مدفوع

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

 
زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت
چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن
افقی برگشتن(شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن)

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

چو-شایعه

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)
درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

تخت و تبار-خوب و رو به راه

دوبلور-دوبله کننده

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

دست کردن-دست فرو بردن

چینی-در یک رده قرار دادن آجرهای دیوار

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن
زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)
پُر توپ-خشمگین

دل رحم-مهربان

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

چراغان کردن-جشن گرفتن

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن
 

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

(به زبان کودکان) زخم شدن

 
داشتن-مشغول بودن

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن
به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن
بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

 

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی
از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

 

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن
خاطر جمع-مطمئن

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

 

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن

 

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است
از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی
پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

چادر سر کردن-چادر پوشیدن

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار

 

 

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

چاخان پاخان-دروغ

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

ادرار کوچک-شاش

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

 
خالی بستن-چاخان کردن-بلوف زدن

زیر قول خود ردن-به گفته ی خود عمل نکردن-عهد خود را شکستن

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

چیز خور-مسموم شده

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

 

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن

آب نخوردن(درنگ نکردن)

 

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

ته دار-پایه دار

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است

پایش افتادن- پادادن و پا افتادن

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

چول-بیابان

پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

باد به غبغب انداختن-تکبر کردن-خودخواهی نشان دادن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

پیش کردن در-بستن در

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

رقصیدن توی تاریکی-بی موقع یا بدون اطلاع کاری را انجام دادن

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود
درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

 

بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی
دست پاک-درستکار
زدن نفوس بد-گفته ی کسی را به فال بد گرفتن-فال زدن

چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

 

بامبول-حقه-کلک

ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر
چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

خونین و مالین-زخمی-خونی شده
خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند
به کله ی کسی افتادن-به سر کسی زدن-به وسوسه افتادن

جایی-مستراح-توالت

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

خواهر و مادر-عرض و ناموس-خانواده

 

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

 

باد گلو زدن-آروغ زدن
چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم
چرک کردن-عفونت کردن زخم

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

خرده فرمایش داشتن-دستورهای بی جا دادن

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

درینگ درینگ-صدای شکستن شیشه-صدای برخورد پیاپی چیزی به فلز یا شیشه

زدن رای کسی-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

 
ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

اَتَر زدن(فال بد زدن)

جوش جوانی-جوشی که بر صورت یا کمر جوان ها می زند-جوش غرور

 

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن
بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

دوبلور-دوبله کننده

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن
چهره کردن-نگا. چهره شدن

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن
تیار-درست و آماده

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

روده گشاد کردن-سکسکه کردن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

 

بابا غوری-نابینا-کور

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

 

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن
دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

 

روده درازی-پرحرفی-وراجی

آدم دیرجوش-کسی که به سختی با دیگران انس می‌گیرد

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

 
دست باف-بافته با دست

 

بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند

از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)
دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن
زار زار-گریه ی شدید

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

چفت کردن دهان-خاموش شدن-رازداری کردن
رکاب کش-به تاخت-با سرعت

تلنگ در رفتن-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

بی صفت-بی بهره از صفات خوب انسانی

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

به پول رساندن-فروختن

پالان کسی کج بودن-پاکدامن نبودن-ناپارسا بودن

چراغ باران-چراغانی
ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد

دست و رو شسته-بی شرم-وقیح

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن
دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز
پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء
جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

 
بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن
رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

 

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن
دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود
پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

 

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد
بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف
زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

خاطر داشتن-به یاد داشتن

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

 

تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن

تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

 

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم

 

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

دک و دهن-دک و پوز

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

دست دوم-کار کرده-مستعمل

چیز خور شدن-مسموم شدن
دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

حُقه-زرنگ و ناقلا

خرس-چاق و درشت-تنومند

تو سر کسی زدن بر کسب-منت گذاشتن-به رخ کسی کشیدن

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)
حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

تب و تاب-سوز و گداز

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

چک و چیل-لب و لوچه

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

چمباتمه-حالت روی دو پا نشستن و زانوان را بغل کردن

زیر سازی-ساختن قسمت زیرین جاده

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

 

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه
دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش
دوا درمان-مداوا-معالجه
اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

رودرواسی-رودربایستی

پرند-حرف بی هوده

 

پا پس کشیدن-عقب کشیدن

 

انسان بودن(شریف و درست بودن)

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار
دُم بریده-زرنگ و ناقلا-بدجنس
پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

 

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

خیلی آب خوردن-گران تمام شدن-هزینه ی سنگین داشتن

حَرَج-مسئولیت-تکلیف

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن
بازداشتگاه-زندان موقت

 

 

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن
 

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن