وبلاگ

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه 1
1-2- بیان مسأله 2
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 4
1-4- اهداف تحقیق 4
1-4-1 هدف اصلی 5
1-4-2 اهداف فرعی 6
1- 5- کاربرد نتایج تحقیق 6

فصل دوم: پیشینه و مبانی نظری پژوهش
2-1- مقدمه 7
2-2- پیشینه‏ی تحقیق 7
2-2-1- پیشینه‏ی داخلی 8
2-2-2- پیشینه‏ی خارجی 11
2-2-3- نقد و بررسی تحقیقات انجام گرفته 13
2-3- مبانی نظری 14
2-3-1- مقدمه 14
2-3-2- دارو 14
2-3-3- مصرف و رفتار مصرف‏کننده 15
2-3-4- مصرف دارو 16
2-3-5- عوامل مؤثر بر مصرف 17
2-3-5-1- نظریه اقتصادی مصرف 17
2-3-5-2- نظریه جامعه‏شناختی مصرف 19
2-3-5-3- نظریه‏های روانشناختی مصرف 22
2-3-5-3-1- تأثیر نگرش بر رفتار 22
2-3-5-3-2- نظریه عمل معقول 23
2-3-5-3-3- نظریه رفتار برنامه‏ریزی‏شده 24
2-3-5-3-4- نظریه هنجار اجتماعی 25
2-3-5-3-5- مدل آگاهی گریگوری و دی‏لو 25
2-3-5-3-6- نظریه آگاهی چالمرز 25

عنوان صفحه

2-3-5-3-7- تئوری فستینگر در زمینه‏ی تضاد شناختی 25
2-3-5-3-8- نظریه‏ یادگیری 26
2-3-5-3-9- مدل اجتماعی- رفتاری آندرسن 27
2-3-5-3-10- مدل اجتماعی-رفتاری کروگر 27
2-3-5-3-11- سلامت عمومی 28
2-3-5-3-12- نظریه واقعیت درمانی گلاسر 29
2-3-5-3-13- مدل باور سلامتی 30
2-4- چهارچوب نظری 31
2-5- مدل نظری تحقیق 33
2-6- مدل تحلیلی تحقیق 34
2-7- فرضیه‏های تحقیق 35

فصل سوم: روش‏شناسی تحقیق
3-1- مقدمه 36
3-2- روش تحقیق 36
3-3- جامعه‏ی آماری تحقیق 37
3-4- واحد آماری 37
3-5- حجم نمونه و روش محاسبه‏ی آن 37
3-6- شیوه‏ی نمونه‏گیری 38
3-7- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 38
3-7-1 تعاریف نظری مفاهیم 39
3-7-2 تعاریف عملیاتی متغیرها 40
3- 8- ابزار تحقیق 41
3- 9- سنجش روایی ابزار تحقیق 42 3- 10- سنجش پایایی ابزار تحقیق 44
3- 11روش‏های تجزیه و تحلیل داده‏ها 45

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
4-1- مقدمه 46
4-2- تجزیه و تحلیل توصیفی 46
4-3- تجزیه و تحلیل استنباطی 59
4-3-1- آزمون‏های همبستگی 59
4-3-2- تحلیل رگرسیون دو متغیره 63
4-3-3- تحلیل رگرسیون چند متغیره 66
4-3-4- تحلیل مسیر 68

عنوان صفحه

4-3-4-1- دیاگرام تحلیل مسیر 70

فصل پنجم: نتیجه‏گیری و پیشنهادات
5-1- خلاصه‏ی پژوهش 71
5-2- بحث و نتیجه‏گیری 73 5-3- راهکارها و پیشنهادات 75
5-3-1- پیشنهادات تحقیقی 75
5-3-2- پیشنهادات کاربردی 76
5-4- محدودیت‏ها و مشکلات پژوهش 76

فهرست منابع 79
پیوست‏ها 84

فهرست جدول‏ها

عنوان و شماره صفحه

جدول شماره 2-1: خلاصه چارچوب نظری 32
جدول شماره 3-1: نتایج تحلیل عامل برای متغیر سلامت عمومی 43
جدول شماره‏ی 3-2: ضریب کودر ریچاردسون برای متغیرهای مورد بررسی 44
جدول شماره 3-3: ضریب آلفای کرونباخ برای متغیر سلامت عمومی 44
جدول شماره 4-1: توزیع پاسخگویان بر حسب سن 47
جدول شماره 4-2: آماره‏های مربوط به سن پاسخگویان 47
جدول شماره 4-3: توزیع پاسخگویان بر حسب جنسیت 47
جدول شماره 4-4: توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت تأهل 48
جدول شماره 4-5: توزیع پاسخگویان بر حسب قومیت 48
جدول شماره 4-6: توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت اشتغال 48
جدول شماره 4-7: آماره‏های مربوط به سطح تحصیلات 49
جدول شماره 4-8: آماره‏های مربوط به میزان آگاهی از شیوه‏ی صحیح مصرف دارو 49
جدول شماره 4-9: توزیع درصدی گویه‏های سنجش آگاهی از شیوه‏ی صحیح مصرف دارو 51
جدول شماره 4-10: آماره‏های مربوط به میزان آگاهی از پیامدهای مصرف دارو 52
جدول شماره 4-11: توزیع درصدی گویه‏های سنجش آگاهی از پیامدهای مصرف دارو 53
جدول شماره 4-12: آماره‏های مربوط به میزان اختلال در سلامت عمومی 54
جدول شماره 4-13: توزیع درصدی گویه‏های سنجش اختلال در سلامت عمومی 55
جدول شماره 4-14: آماره‏های مربوط به میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو 57
جدول شماره 4-15: توزیع فراوانی و درصدی مصرف خودسرانه‏ی دارو 58
جدول شماره 4-16: آزمون همبستگی پیرسون بین سطح تحصیلات و مصرف خودسرانه‏ِی دارو 59
جدول شماره 4-17: آزمون همبستگی پیرسون بین آگاهی از شیوه‏ی صحیح مصرف و مصرف خودسرانه دارو 60
جدول شماره 4-18: آزمون همبستگی پیرسون بین آگاهی از پیامدهای مصرف و مصرف خودسرانه‏ِی دارو 60
جدول شماره 4-1
9:
آزمون همبستگی پیرسون بین سلامت عمومی و میزان مصرف خودسرانه‏ِی دارو 61
جدول شماره 4-20: آزمون همبستگی پیرسون بین سن و میزان مصرف خودسرانه‏ِی دارو 61 جدول شماره 4-21: آزمون t مستقل بین جنسیت و میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو 61
جدول شماره 4-22: آزمون t مستقل بین وضع تأهل و میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو 62
جدول شماره 4-23: آزمون t مستقل بین وضع اشتغال و میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو 62
جدول شماره 4-24: آزمون t مستقل بین قومیت و میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو 63
جدول شماره 4-25: رگرسیون دو متغیره بین متغیر سطح تحصیلات و مصرف خودسرانه‏ی دارو 63
عنوان و شماره صفحه

جدول شماره 4-26: رگرسیون دو متغیره بین آگاهی شیوه‏ی صحیح مصرف و مصرف خودسرانه دارو 64
جدول شماره 4-27: رگرسیون دومتغیره بین ابعاد آگاهی از شیوه‏ی صحیح مصرف و مصرف خودسرانه‎ی دارو 64
جدول شماره 4-28: رگرسیون دو متغیره بین آگاهی از پیامد مصرف و مصرف خودسرانه‏ی دارو 64
جدول شماره 4-29: رگرسیون دومتغیره بین ابعاد آگاهی از پیامدهای مصرف و مصرف خودسرانه‎ی دارو 65
جدول شماره 4-30: رگرسیون دو متغیره بین متغیر سلامت عمومی و مصرف خودسرانه‏ی دارو 65
جدول شماره 4-31: رگرسیون دو متغیره بین ابعاد سلامت عمومی و مصرف خودسرانه‏ی دارو 66
جدول شماره 4-32: رگرسیون چند متغیره بین مجموع متغیرهای مستقل و میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو 67
جدول شماره 4-33: تحلیل مسیر 69

فهرست شکل‏ها

عنوان صفحه

شکل شماره 2-1- عوامل تأثیرگذار بر فرآیند تصمیم‏گیری رفتار مصرف‏کننده 16
شکل شماره 2-2- عوامل تعیین کننده‏ی رفتار فرد در مدل کنش معقول 23
شکل شماره 2-3- عوامل تعیین کننده‏ی رفتار فرد در مدل رفتار برنامه‏ریزی شده 24
شکل شماره 2-4- عوامل تعیین‏کننده در انتخاب منابع مراقبت درمانی 28

فصل اول
کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

بشر از گذشته‏ی دور با مشکل درد و آلام مواجه بوده و همواره سعی در برطرف کردن این مشکل داشته است. بر اساس مستندات تاریخی از حدود 7000 سال قبل، انسان‏ها از داروهای گیاهی و طبیعی برای مقابله با بیماری‏ها یا حفظ سلامت خود استفاده می‏کرده است، اما امروزه با پیشرفت علم و فنّاوری و گسترش مرزهای دانش، شاهد شیوه‏های گوناگونی از مصرف دارو هستیم. این شیوه‏ها علاوه بر مصرف خوراکی، مصارف موضعی، مصارف استنشاقی، مصارف جلدی، مصارف تزریقی و… را شامل می‏شود (اردکانی،331:1384). هریک از این شیوه‏های مصرف دارو در کنار خاصیت اثربخشی و فواید درمانی خود، عوارض و مضرّاتی را نیز به همراه خواهد داشت که ضروری است به هنگام مصرف به آن توجه شود. اما علاوه بر این، کاربرد دارو در انواع مختلف خدمات درمانی، از نظر اجتماعی- فرهنگی نیز دارای ابعاد مختلفی است که می‏توان از مسایلی چون سوءکاربردهای دارویی، خودمصرفی دارو، نظام‏های دارویی کشور و همچنین مصرف زیاد دارو نام برد(محسنی،302:1385). . پیشرفت علم پزشکی و صنعت داروسازی و ارائه‏ی داروهای متنوع در سال‏های اخیر، انقلابی در دانش پزشکی و امر درمان بوجود آورده است، اما همراه با این تکامل، پدیده‏ی دیگری نیز در کشورها و بویژه کشورهای جهان سوم بوجود آمده که همان روی آوردن بیش از حد مردم به داروها و مصرف غیرعلمی و غیرپزشکی آن است. مصرف بی‏رویه و غیرمنطقی دارو امروزه به مثابه یک مشکل بزرگ درآمده است که پیامدهای آن عوارض اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و بهداشتی خود را در بخش وسیعی از جامعه نمایان کرده است(نیکزاد، 1378: 1). در حال حاضر غیرمنطقی بودن مصرف دارو از جمله مشکلات موجود در ایران محسوب می‏شود که مسایل مختلفی در این زمینه قابل بررسی است، عدم رعایت ضوابط علمی و تحویل داروی بدون نسخه از سوی برخی داروخانه‌ها و بالا بودن قلم‌های دارویی در نسخه‌های تجویزی از سوی پزشکان از مهمترین آنهاست و نشان‌دهنده‏ی غیرمنطقی بودن فرآیند تجویز و مصرف دارو در کشور
است(دیناروند،1388: 15). از سوی دیگر ناآگاهی جامعه و فرهنگ و باورهای غلط رایج در میان مردم نیز عامل دیگری برای مصرف بی‏رویه دارو محسوب می‏شود
مصرف دارو، بحثی است که با کلیه جوانب فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی و مذهبی مردم در ارتباط است. مصرف منطقی و صحیح دارو از یک سو متوجه تجویزکنندگان دارو می‏گردد و از سوی دیگر خوددرمانی یا مصرف نابجای دارو را در نزد بیمار منع می‏کند. افزایش مصرف دارو به جهت عوارض جانبی، خطرات مرگ و میر و همچنین هزینه‏های بسیار سنگین بودجه‏ی دارویی دولت، شرکت‏های بیمه و توده‏ی عمومی مردم از مسایل مهم جامعه به حساب می‏آید)دواتی، 1386: 451). با توجه به اینکه در دهه‏ی اخیر مصرف دارو به صورت بی‏رویه در کشور افزایش یافته است و مطالعات انجام شده حاکی از عدم وجود الگوی ص
حیح مصرف در این زمینه‏ی می‏باشد، لذا انجام بررسی‏ و مطالعات همه‏جانبه و کامل در این زمینه ضروری به نظر می‏رسد. در همین راستا سعی شده است تا عوامل اجتماعی- روانی مؤثّر بر میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو در شهر یاسوج مورد بررسی قرار گیرد.

1-2- بیان مسئله

میزان مصرف دارو در یک کشور تابع متغیرهای متعددی است که از آن جمله می‏توان رشد بهداشت، قوانین و واردات دارو، برخورد جامعه‏ی پزشکی و مردم با دارو، تبلیغات و امکان رقابت شرکت‏های متعدد در بازار دارویی را ذکر کرد. بدین ترتیب مصرف دارو همیشه بر اساس الگوهای علمی نیاز پزشکی صورت نمی‏گیرد (فلاح،1376: 5). استفاده از دارو به عنوان یک حلقه‏ از زنجیره‏ی درمان بیماری اجتناب‏ناپذیر است، اما متخصصان علوم پزشکی بر این باورند که اثر بخشی دارو مستلزم این است که تجویز دارو و مصرف آن، باید تحت نظر پزشک و به صورت اصولی و نه به صورت خودسرانه، باشد (Hogerzeil. 1995:6). میزان مصرف دارو در میان افراد، گروه‏ها و جوامع مختلف نرخ متفاوتی دارد، و برخی از جوامع با مسایل و مشکلات مهم‏تری در زمینه‏ی مصرف دارو مواجه هستند. در ایران نیز از جمله مسایل دارویی مورد بحث در طی سال‏های اخیر، مصرف زیاد دارو بوده است و بر حسب مستندات میزان مصرف دارو در ایران فراتر از حد استاندارد جهانی است.
بر اساس برآوردهای موجود، سالانه بیش از 300 میلیون نسخه دارویی به داروخانه‏های کشور ارائه می‏شود. از طرف دیگر مطالعه‏ی آمار داروهای مصرفی در کشور نیز بیانگر آن است که متوسط اقلام دارویی در هر نسخه در ایران 5/3 می‏باشد که با متوسط پذیرفته‏شده‏ی جهانی که حدوداً 7/1 می‏باشد، اختلاف فاحشی را نشان می‏دهد1. همچنین تحقیقات انجام شده در کشور نشان می‏دهند 10 تا 15 درصد مجموع داروهای کشور به‌صورت خودسرانه و بدون مشورت با پزشک مصرف می‏شود. در این میان