اقسام و تقسيمات پيشگيري
تقسيماتي كه ار پيشگيري مي‌شود هر يك تصوير متفاوتي از يك واقعيت را نشان مي‌دهد اما آنچه باعث جدايي هر يك از ديگري مي‌شود در سه عامل قابل جستجو است و هر يك از اين عوامل به دليل آثار عملي متفاوتي كه به همراه مي‌آورند مي‌توانند موضوع سياست‌ها يا رويكردهاي متفاوتي در پيشگيري از جرم قرار گرفته و در ارزايبي نهايي مسبب ترجيح يكي به ديگري گردند. چنانچه مثلاً در تقسيم پيشگيري به پيشگيري طريقي و وضعي شيوه دخالت و جلوگيري از وقوع جرم مورد توجه است.
در حالي كه در تقسيم پيشگيري ، به پيشگيري مستقيم(كنشي) و غير مستقيم(واكنشي) مرحله دخالت يا زمان اقدام براي پيشگيري مورد نظر است و يا در صورتي كه محل يا زمينه يا موضوع دخالت، خود مرتكب يا شرايط و عوامل بر او باشد. در اين صورت به آن پيشگيري مرتكب مدار گفته مي‌شود مانند پيشگيري اصلاحي، اعم از اصلاحات فردي و اجتماعي اما اگر زمينه و محل دخالت ، بزه ديده باشد به آن بزده ديد مدار گفته مي‌شود مانند پيشگيري وضعي.
به عبارت ديگر، در جرم شناسي پيشگيرانه با عنايت به معيارهاي مختلف، پيشگيري را به اقسام مختلف تقسيم بندي كرده‌اند كه گاه معيار اين تقسيم بندي موضوع پيشگيري و گاه ماهيت اقدامات پيشگيرانه است. بديهي است اين طبقه بندي‌ها مطلق نيست و در عمل مي‌تواند با يكديگر تركيب و تلفيق شود. اين تقسيمات گاه مشمول برداشت مضيق و گاه مشمول موسع در پيشگيري است كه گاهي با يكديگر تداخل نيز دارند كه در اين گفتار به منظور آمادگي ذهني به گونه‌هايي از اين تقسيمات اشاره مي‌گردد.
بند اول ـ پيشگيري انفعالي و پيشگيري فعال
پيشگيري انفعالي همان هشدار دادن و اخطار دادن به جامعه براي جلوگيري از قرباني شدن و بزه ديدگي است. هشدار دادن به جامعه براي مصون سازي خود در مقابل جرم يك تكنيك و روش براي جلوگيري از جرم است.
بنابراين اخطار دادن در مورد جرم همراه با اقدامات عملي نيست يعني از وقوع جرم جلوگيري نمي‌كند در حالي كه پيشگيري فعال در جهت جلوگيري از جرم يا بزه عملاً اقدامات مثبت و موثر انجام مي‌دهد. نكته مهم ديگر اينكه در پيشگيري انفعالي به دادن هشدار كفايت مي‌شود و اين هشدار به كساني داده مي‌شود كه بالقوه استعداد قرباني جرم واقع شدن را دارند. در واقع پيشگيري انفعالي يك نوع اطلاع رساني به بزه ديدگان جرم است. مثل اطلاع رساني از طريق وسايل ارتباط جمعي، شايد بتوان گفت كه اين نوع پيشگيري يك نوع پيشگيري از قرباني جرم واقع شدن است در حاليكه در پيشگيري فعالي اقدامات جامعه عملي مي‌گردد.
بند دوم ـ پيشگيري بزه ديده مدار و مرتكب مدار
اين تقسيم بندي بر اساس اينكه نقطه اتكاء و اعمال سياست پيشگيري ، مجني عليه باشد يا خود مرتكب به دو نوع پيشگيري مبتني بر بزه ديده و مبتني بر مرتكب تقسيم مي‌شود كه نوع اول ضرورتاً ابتكاري(كشي) است اما نوع دوم مي‌تواند به دو صورت ابتكاري(كنشي) يا عكس العمل(واكنشي) از وقوع جرم باشد.
بند سوم ـ پيشگيري سه مرحله‌اي بر اساس الگوي پزشكي
اين تقسيم بندي كه منسوب به براتينگهام[1] و فاوست[2] (1976) مي‌باشد، ملهم و برگرفته از پيشگيري و درمان بيماري‌هاي همه گير است. اين پيشگيري به پيشگيري اوليه[3]، پيشگيري ثانويه[4] و پيشگيري ثالث يا نهايي[5] تقسيم مي‌گردد، دو نوع اول و دوم فعلي و ابتكاري و قبل از ارتكاب جرم به كار مي‌رود و نوع سوم عكس العملي و پس از ارتكاب جرم است.[6]
لينک جزييات بيشتر و دانلود اين پايان نامه:
علل گرایش جوانان و نوجوانان شهرستان کاشان به مواد مخدر و راهکارهای مقابله با آن